لاله جوانشير

Lalə Cavanşir Şairimiz

sen_saray@yahoo.com

1357 ده موغاندا آنادان اولوب٫ تبريز دانيشگاهيندا بييولوژى اوزره اوخويور. ايلك شئعرينى مدينه گولگون´ون كؤچدويو گون يازميشدير. سون واختلاردا شئعرلرينى كيتاب ائتمه يه چاليشير.

شئعرلر "بايقوش" (يئنى ادبييات آنلاييشينا دوغرو) تبريز چاپى٫ اوچ آيليق ادبييات درگيسينين بيرينجى ايل٫ بيرينجى ساييسيندان. قيش 1379 آلينميشدير.

ساعاتى كؤكله يه جكسه ن
تيك٫ تيك٫ تيك
فيرلاناجاق تيكه – تيكه
لحظه لرى.

و من
گئجه نين او اوزونده كى ايشيغا اؤله جه يه م.
تيك- تيك –تيك
تيكه- تيكه لحظه لرى.

ياغيشا اوشويه جه يه م
تيكه- تيكه لحظه لرى

عونوانينى چيخماز كوچه لردن سوروشوب
سنه گئجه نين اينتاهاسين
گؤنده ره جه يه م.

تبريز. 17 مهر 79.

آياق اوستو تنهاليق

آياق دره - دره ...
اياق دره - دره
قونور ساچلاريما خيالين
سن
پيريل - پيريل يانيرسان
شهه رين گئجه چيراغلاريندا.
من ،
ياواش - ياواش تؤکولوره م
پنچره داليسينداکی
آياق اوستو تنهاليغيما
و بيليره م کی
بو شهه ر اونودولاسی دئييل .

تبريز. 14 آبان. 79

اطلسی لر

اطلسیلرين
کوچه ـ کوچه آخيشيندان
آنلاياجاقميشام سنی
و سو سوناسينين
سوسوز دودغيندا
اؤپه جه يميشه م ايسلاق اللرينی
آنلاياماديم
اؤپه مه ديم
آغ يئلکن
آغير ـ آغير
گؤزومده اوزاقلاشدی
ای …
هله گؤزلريم ياشلا دولوب
هله کؤرپه يه م ده
هله
سوسورام
گولوره م
آغلاييرام سنه
هله دوشونوره م سنی
هله ده
هله ده عاشيقه م سنه

…………………………

تبریز

من دنيزده
دنيز بيتگیلرينين منه آغلاديغين گؤرموشه م
و هر زامان يئنه ده بير شئيين يئرينين بوش اولماسينی
سنده بيليرسه ن
کوچه ده ياغيش يئيين ياغسادا
او آدام
ياغيشلی گونده چترينی بير چينگه نه يه ساتسادا
يئنه ده بير شئيين يئری بوشدور
زامان سو کيمی کئچير
سن سو کيمی کئچيرسه ن
او آدام چترينی چينگه نه يه ساتديغينا گووه نير
و بارماقلاريميز دوداقلاريميزدا دونور
بير باخ
گئجه نين ايشيقلاری يانير
من سندن کوسه جه يه م
سن منله باريشاجاقسان
و دنيزين دوداقلارينا مارتی قوشلاری قوناجاق
سسينی دوياجام
دوشونجه نی دوشونه جم
عئينالی اود ايچينده
و هرکس سئوگیسينه اؤفکه دن دون بيچمکده

غوربت

آنامین سسینده بیر غوربت
بابامین اللرینده
و ایگیرمی بئش سنه لیک بیر آجی بوغازیمدا
ایلله نمیش
ایچیلمه یه حاضير بیر شاراب کیمی
بیر آینا، بیر من، بیر ده خیال
ایچیمده دولاشان آرزولارین ایزی بارماقلاریمدا
بو یازدا اوپه جم آلنینی تورپاغیمین
بو یازدا یاشاماغا یئنی ناغیللار اویدوراجام
حیاتین داواملیغیندا
و سنه لیک کلمه لرله اسیلاجاق اوره ییم
اویدوروق آرزولاریما
اویدوروق تورپاغیمین اویدوروق بایراغینا.
آنامین سسینده آجی
بابامین اللرینده
ایچیمده داشلی یوللار
آشاجاغیم و آشماق ایسته مه دیيیم دیوارلار
و بیر آینایدی ساکین دوداقلار
بیر سورو ايشاره سی
و امین اولماغا امین اولماماق
سسلر
و دوداقلاریمداکی غوربت ایزی

قادین

* باکی`دا تانیش اولدوغوم ايضافه آدلی خانیما سونولور بو شئعر.

قاتيللریمین سایی – حئسابی یوخدور

منیسه یئددی جانیم وار، اؤلموره م
بابام، زنبیل آلدی منه اویونجاق دئیه
ایچینده چایدان، تاوا، آینا و داراق
ننه مین یورغان سیریماسینا زیلله یه ره ک گؤزومو بؤیودوم.
قارداشیم دوشونجه صاحيبی ایدی دئدیيینه گؤره
مسلک ده ییشدیریردی یئنیله ندیکجه دونیا
منسه بالاجا تاوامی بیر آز داها بؤیویونه ده ییشدیریردیم
بؤیودوکجه کیچیلیردی ائویمیزین تاوانی
آیاغیمین آلتینداکی خالی کؤهنه لیردی
یئرده کی تاختالار قیجیر – قیجیر
آغیرلیغیمی داشییردی چیينینده
آدیم "ايضافه"
آنلامینی بیله ره ک می قویموشدولار بو آدی؟ بیلمیره م
داها یاشیم بیر ساعات ایکن
آنام آغزی اوسته چئویرمیشدی منی.
یاسدیغین توکلری آراسیندان بیر باجا تاپیب
نفس چکمیشدیم. اٶلمه میشدیم،
سونرا آدیم "ايضافه" اولموشدو اونلارجا
مسلک صاحيبی قارداشیمین گیزلیجه سالدیریلاریندان قاچماق اوچون
چایخانالاردا یاشادیغین اه یله نجه لری بیله ره ک
سنی سئچمیشدیم ائوله نمه یه
اونسوز دا اینانمادیم هئچ بیرینیزه
هئچ بیرینیز گرچک دئییلدینیز
نه عقیده نیزده، نه سئوگی نیزده

آللاهیزلا، آللاهسیزلیغیزلا
گیزلی آنلاشما ايمضالامیشدیز علئیهیمه

اؤلمه میشدیم –

پولیس، کؤینه یینین قیریق دویمه سینده
اویونجاق چایدانلاردا
یویولموش قاب قاشیقلاردا
سوپورولموش ائولرده
قتل ایزلریمی آراییر
پولیس کؤپکلرینین بورنو توخونور
مطبخلرده کی، دوغوم ائولرینده کی جسدلریمه
تویخانالاردا رققاصه لری قوخلاییر کؤپکلر
قوینوندان پوللار چیخیر
اوزه رینده سنین بارماق ایزلرین
چایخانالارین ان آرخا طرفینده
اون دؤرد یاشلی قیزجیغازین آلنیندا ايشاره لر تاپیلیر
نفسیم ائله اورداجا کسیلیر
سنی سئومیره م آمما قیسقانیرام دا ندنسه
سوچ اورتاقلاریندان نیفرت ائتمیشه م
آدلارینین "ايضافه" اولماسینی آرزولامیشام
تر قوخولو بدنینله ساچینی چئینه ییب
پولللارینی وئرمه دن
کوچه نین قارانلیغینا ایته له مه نی ایسته میشه م.
بونلاری ائتدیيیندن
سونرا ان یاخین بارا گئدیب
قدیم دوستونلا بیرلیکده "جسارتلرینین" شرفینه ایچدیيیندن امینه م
آمما هئچ بیر شئیه آجیمیرام
اونسوز دا سنی توتوبلار

همیشه اولدوغو کیمی
پولیسی، محکمه قاضیسینی بابانین میراثینا ساتین آلیب چیخاجاقسان
آمما بو کز قاتيللریمی پولیس کوپکلری یاخالایاجاق
یئگانه شاهئدسه اؤزوم اولاجام، سونونجو قاتيلیمه.

شئعرلريم :

و ايچيمي آزغينجا سيغاللايان كپنكلر دلي كؤنلوم .
دنيز،
هاواني ،
و سوسمايان آمما اولماماسينا دا يانيلمايان هر شئيي
تا گؤزلريمين ساحيلينه دعوت ائتميش .
سن ائي بولود باخيشلي ، ياغماياجاقسان
و من بير آيلي گئجه ده ساخلاناجام
پنجره نين چرچيوه سينده .
د لي كؤنلومده دنيز مي گورلاياجاق ؟ ( دونشونه جه م )
و قيريلاجاق بير آن چرچيوه .
سوزوله جه م آيلي بير گئجه نين پنجره سيندن .
چيلغينلار ياشارميش دلي كؤنلومده ،
چيلغينلار اؤلومو قوجاقلارميش .
و سن آلديرمادان سيسلي گؤنلره
ديله نچي قادينين سسينده بير « سه گاه » بسته سي اولورسانميش
اولورسان دلي كؤنلوم .
آزغين و ياباني بير آغاج كؤلگه سي .
بير بارداق چاي گتير قيزيم ، چاي
ميخك قوخولو .
و ساچلارينين بنديني آچمادان كئچمه لي سه ن
قيرميزي عطريني بوتون چايلارين .
جوتلونموش آياق قابيلارينين سيراسيني اونوت
ايچ و اؤلومو قوجاقلا ...
بير قادين ، آيي آنجاق دولان آيدا چرچيوه يه چاغيرار
سن آياق قابيلارينين سيراسيني اونوت
ساچيني داغيتمادان پنجره دن
آچيق اولان بير بوشلوغا سلام دئ .

كٶلگه


كؤلگه قاريشقا يوواسينا بنزه‌ يه ن دولامباج كوچه‌لرده
بير هؤرومجك كيمي يولومو كسيب،
تاپداديغين غوروروم آدينا
اونوتماياجام سني، فانات قارداشيم.
يوواني ايستي توت
گونبزيني تميزله.
هوندا 2000 ماركلي قيرميزي موتورونو
منبرلرين آلتيندا ساخلا گؤره‌ن اولماسين
دؤرد بوجاقلي، شطرنج دئسنلي چفيه‌ني برك باغلا
ساچلاريمدان سوروكله ‌يه نده،
اللريمين آجيشان قيرميزيسي
قارا ساققالينا توخوناندا
آچيلار اوزون؛
تانينما منه.
اونسوز دا هر صاباح
ائويني، يوردونو، كئچميشيني سئللر آپارميش
آرخاسيز بير اينسان وحشتي ايله اويانيرام
الينده‌كي بيچاغينين، تئل‌سيزينين كابوسوندان
آه، فانات قارداشيم،
پيلاكاسيز موتورونو زهه رلي بير ايلانميش كيمي
سوروندور آرخامدان،
حياتيمين آيريلماز پارچاسي‌سان،
آتامين، آنامين، قونشومون يانليشي
ايچيمده‌كي قورخوم
چينيمده‌كي يوكوم.
آزالتسام دا آزالمير آغيرليغين،
خيمير – خيمير گليرسه ن آرخامدان
و بوغازيمدا آغير بير هيچقيريق پارتلايير
سييانور نفسينله آزالير گؤزلريمده رنگي عئينالينين
مملكتيمين ان قارا داشي
سورون آرخامدان
و يوواني ايستي توت...

Kölgə

Qarışqa yuvasına bənzəyən
dolambac küçələrdə
bir hörümçək kimi yolumu kəsib,
tapdadığını qururam adına
unutmayacağam səni Fanat qardaşım.
Yuvanı isti tut
günbəzini təmizlə.
Honda 2000 markalı qırmızı motorunu
mənbərlərin altında saxla,
görən olmasın.
Dörd bucaqlı şətrənc desənli çəfyəni
bərk bağla
saçlarımdan sürükləyəndə,
əllərimin acışan qırmızısı...
qara saqqalına toxunanda
açılar üzün
tanınma mənə.
Onsuz da hər sabah evini,
yurdunu, keçmişini sellər aparmış
arxasız bir insan vehşətiylə oyanıram
əlindəki pıçağının, telsizinin kabusundan.
Ah, Fanat qardaşım
plakasız motorunu, zəhərli bir ilanmış kimi
süründür arxamdan.
Hayatımın ayrılmaz parçasısan
anamın, atamın, qonşumun yanlışı
içimdəki qorxum
çiynimdəki yüküm
azaltsam da azalmayır ağırlığın
xımır – xımır gəlirsən arxamdan.
Ve boğazımda ağır bir hıçqırıq partlayır.
siyanor nəfəsinlə
azalır gözlərimdə Eynalımın boyası.
Məmləkətimin ən qara daşı
sürün arxamdan
ve yuvanı isti tut...

حيات


قونشولوقداكي بينانين كامئرالارينا قارشي دايانيب
دوشونوب – دوشونوب،
هئچ بير شئي ائده‌مه‌يينجه،.
بو دنيزلي شهه ري ترك ائده‌سيم گلير
بالاجا "حبيب" – ين توپونو،
توپونا باخيب داريخماسيني،
پالتار ساتان، ويترين دوزه‌ن
سونرا اللريني ويتريندن گئري گؤتورمه‌يي اونودان.
اوزون بويلو، ساريشين آناسيني دوشونوره‌م
قونشو بينانين قاپيسيندان
.آغ، قيرميزي، ياشيل چرقد‌لي قيزلار چيخير
" "آنام گله ن هفته گلير د‌‌ئيير حبيب
"من تورك ديليني سئويره‌م، سونرا دا روسجاني
"اوست قاتدان سينان استكان سسلري گلير
.قاچير حبيب
داييسينين قيرميزي گؤزلريندن، كؤهنه "روس كايا"* اييسي گلير.
تورك ديليني،
آناسيني گتيره‌جك تورك اوچاقلاريني سئوير حبيب.
قونشو بينانين اؤنونده،
قيرميزي پيلاكلي ماشينلار
چرقد و خورما پايلاييرلار آداملارا.
- حبيب توپونا باخير
-ايكي گون اوول،
كوچه‌يه ايلديريملي ياغيشلار ياغدي
قارني زيبيل دولو شيشمان زيبيل داشقالاري
دولوب داشديلار
.نه ائوينده‌كي وود‌كا قوخوسو يويولدو
نه‌ ده باخيشينداكي اؤزله مي.
آللاه كلمه‌سي گؤزونون آغيندا تيتره‌دي اوشاغين
لعنت اولسون،
بو كامئرالي بينا گلدي گله‌لي،
آللاهي گتيردي بوتون ماغازالارين ويترين‌لرينه،
" الكول‌لو ايچكي‌ميز يوخدور
قارشي كوچه‌يه گئدين
"دئيينير دايي.
آنام كؤينك ساتير
الجك ساتير.
آنام اون بئش ياشليغيني،
آتاملا ياشاديغي آجيلاريني ساتير.
حه يط‌‌‌‌‌ده‌كي شيلانكي الينه آليب
كوچه‌ني، قونشولاريني
شانلي قيزين سئويشمه‌لريني
شيشمان آروادين سؤيوشلريني
نرتاختا اوينايان كيشيلرين بوش جئب‌لريني سولايير حبيب.
بلدييه ماشين‌لاري زيبيل بوشالدير
كوچه‌ني چيركاب قوخوسو بورويور.
بو ماشينلار بو قده‌ر زيبيله يئته‌جك مي؟
- كئچير آغليمدان -
اصلينده، ياغيش ياغسا
چوخ دا ياغسا
،سئل گلسه،
خزر داشسا اؤرنه‌يين
ائولرين ايچيني،
كوچه‌نين قوخوسونو،
شهه ر مركزينده باشي قوپموش پيشيك جسدلريني،
آداملارين يئكه قارنيني،
دٶولتين بئينيني،
حبيب`ي و آناسيني قويوب قاچان كيشيني
تميزله‌سه بلكه دئييره‌م.
سئل آپارسا بو وطني بلكه.
آدام گولمه ز دئيير حبيب
دايانميش هاوادا اوچورتما اوچورماغا چاليشير
گؤيه‌لره باخاراق بؤيويور
و شففافليغي ايتير گؤزلرينين
" تئز اول، وودكا وئر
اؤلدوره‌رم يوخسا سني

باكي - ياي 2005

Hayat

Qonşuluqdakı binanın kameralarına qarşı dayanıb
düşünüb – düşünüb,
heç bir şey edəməyincə,
bu dənizli şəhəri tərk edəsim gəlir.
Balaca “Həbib”in topunu
topuna baxıb darıxmasını,
paltar satan, vitrin düzən
sonra əllərini vitrindən geri götürməyi unudan
uzun boylu sarışın anasını düşünürəm.
Qonşu binanın qapısından
ağ, qırmızı, yaşıl çərqədli qızlar çıxır.
“Anam gələn həftə gəlir” deyir Həbib
“Mən Türk Dilini sevirəm, sonra da Ruscanı.”
Üst qatdan sınan istəkan səsləri gəlir
qaçır Həbib
dayısının qırmızı gözlərindən, köhnə “Rus Kaya”* iyisi gəlir
Türk dilini,
anasını gətirəcək Türk uçaqlarını sevir Həbib.

Qonşu binanın önündə
qırmızı plaklı maşınlar
çərqədlə xurma paylayır adamlara.
- Həbib topuna baxır -
iki gün öncə
küçəyə ıldırımlı yağışlar yağdı
qarnı zibil dolu şışman zibil daşqaları dolub daşdılar.
Nə evindəki vodka qoxusu yuyuldu
nə də baxışındakı özləmi
allah kələməsi gözünün ağında titrədi uşağın
ləənət olsun,
bu kameralı bina gəldi gələli,
allahı gətirdi bütün mağazaların vitrinlərinə.
- “Alkollu içkimiz yoxdur
qarşı küçəyə gedin”
deyinir dayı.

Anam köynək satır
əlcək satır
anam onbeş yaşlığını,
atamla yaşadığı acılarını satır.
həyətdəki şilankı əlinə alıb
küçəni, qonşuları
nişanlı qızın sevişmələrini
şışman arvadın söyüşlərini
nərtaxta oynayan kişilərin boş ceblərini
sulayır Həbib.

Bələdiyyə maşınları zibil boşaldır
küçəni çirkab qoxusu bürüyür.
Bu maşınlar, bu qədər zibilə yetəcəkmi?
- keçir ağlımdan -
əslində, yağış yağsa
çox da yağsa
sel gəlsə
Xəzər daşsa örnəyin...
evlərin içini
küçənin qoxusunu
şəhər mərkəzində başı qopmuş pişik cəsədlərini,
adamların yekə qarnını,
devlətin beynini,
Həbibilə anasını qoyub qaçan kişini
bie təmizləsə deyirəm
sel aparsa bu vətəni bəlkə...

Adam gülməz deyir Həbib
dayanmış havada uçurtma uçurmağa çalışır
göylərə baxaraq böyüyür
və şəffaflığı itir gözlərinin
“Tez ol, vodka ver
öldürərəm yoxsa səni.”

Bakı- 2005

* Alkollu içki adı

بیبر

بیبر،

شیرین بیبر
عمی، نه اولار آل. خالا، بیبر نه اولار آل شیریندی.
بالاجا اوشاق،
ساعات مئیدانیندا نرده لردن آسلانیب، بیبر ساتیر:
آل، شیریندی.
- آغا، بیر دقیقه،
بو خانیم نه ییندی؟
- بیبر، شیریندی، آل
- - بویورون ماشینا، بویورون
- ائوده خبرلری وار
- بیبر، شیرین بیبر
– - حاجی آغا، خاهیش ...ائوده بیلیرلر
نامشروعدو
- ماشین،
کارت،
قاضی،
ائو سندی.....
- - آل، بیبردی، شیرین بیبر،
آل!

Bibər

“Bibər... şirin bibər
əmi... nə olar al!
Xala... bibər... nə olar al! Şirindi.”
Balaca uşaq,
Saat meydanında nərdələrdən aslanıb bibər satır:
Al... şirindi...

- Ağa, bir dəyqə
bu xanım nəyindi?
- bibər... şirindi... al! -
- buyurun maşına, buyurun.
- Evdə xəbərləri var.
- bibər... şirin bibər –
- Hac ağa, xahiş... evdə bilirlər.
- Naməşrudu.

Maşın
Kart
Qazi
Ev sənədi....

- Al... bibərdi... şirin bibər
Al -